QUẢN LÝ BỘ LÁ ĐÒNG VÀ HẠT Ở GIAI ĐOẠN LÀM ĐÒNG ĐỂ LÚA CÓ NÂNG SUẤT CAO

Trong suốt quá trình sinh trưởng của cây lúa, mỗi giai đoạn đóng một vai trò khác nhau nhưng đều liên quan mật thiết với nhau để tạo nên năng suất cho cả vụ. Năng suất lúa được cấu thành bởi 4 yếu tố quan trọng mang: Số bông, số hạt trên bông, tỉ lệ hạt chắc trên bông và trọng lượng hạt. Vì vậy, chăm sóc, quản lý tốt ở tất cả giai đoạn phát triển của cây lúa là điều hết sức quan trọng để nâng cao năng suất. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bà con thêm kinh nghiệm để quản lý lúa ở giai đoạn làm đòng.

Ở cây lúa, hạt là cơ quan dự trữ dùng để tích lũy tinh bột, còn bộ lá đòng là cơ quan sản xuất tạo ra đường bột để đem tích trữ vào trong hạt. Do vậy, trong canh tác lúa phải làm sao cho kho dự trữ càng lớn càng tốt, nghĩa là bông lúa phải có nhiều hạt và hạt phải to và không bị sâu bệnh thì mới tích lũy được nhiều tinh bột, năng suất lúa mới cao; Còn nhà máy sản xuất tinh bột cũng phải đủ lớn và hoạt động hữu hiệu, nghĩa là bộ lá đòng phải to, dầy, mọc thẳng đứng, còn nguyên vẹn, có màu xanh bền đến khi thu hoạch thì mới tạo ra được nhiều tinh bột cho hạt lúa.

Muốn cho cây lúa đạt năng suất cao phải chú ý tạo điều kiện để hạt lúa và bộ lá đòng phát triển cân đối. Nếu chỉ chú ý đến việc tạo ra bông lúa nhiều hạt, hạt to trong khi bộ lá đòng không tốt sẽ không cung cấp đủ tinh bột cho hạt, lúc đó hạt lúa lép, lửng nhiều hơn. Ngược lại, nếu chỉ chú ý tạo ra bộ lá đòng to, khỏe nhưng bông lúa có ít hạt, hạt nhỏ thì không tích lũy được hết tinh bột cũng cho năng suất thấp. Như vậy, trong giai đoạn lúa làm đòng, cần phải quản lý tốt hai cơ quan này như sau:

1.Tạo bông lúa nhiều hạt, hạt to

Để có bông lúa nhiều hạt và hạt to cần phải bón phân đón đòng đúng lúc và đủ lượng. Thông thường nông dân dựa vào thời gian tính từ khi sạ (khoảng 40-50 ngày) để bón đón đòng. Điều này dựa trên đặc điểm sinh trưởng của cây lúa: thời gian từ tượng đòng đến trổ là 25 ngày, từ trổ đến chín cũng là 25 ngày; Như vậy, đối với lúa 90 ngày sẽ được tính 90-50 = 40. Tuy nhiên, cách bón đón đòng dựa vào thời gian là không chính xác, vì thời điểm tượng đòng thay đổi theo chu kỳ sinh trưởng của giống, thời tiết và kỹ thuật canh tác. Bón sớm, cây lúa tiếp tục nhảy chồi, chồi sẽ cạnh tranh dinh dưỡng ảnh hưởng đến bông; Còn bón trễ khi hạt trên bông đã hình thành rồi thì dù bón phân cũng không thể nào tăng thêm số hạt được nữa. Thường thì sau khi sạ được 36-38 ngày phải thăm ruộng thường xuyên, quan sát thấy chóp lá có hiện tượng “thắt eo”, nhổ cây lúa xé ra quan sát đỉnh sinh trưởng, khi thấy có “tim đèn” nhô lên chừng 1 mm là bón đón đòng được.

Hai loại dưỡng chất cần phải quan tâm bón đầy đủ trong giai đoạn này là đạm và kali, nhưng không được bón dư thừa đạm. Liều lượng đạm bón dựa bảng so màu lá. Nếu không có bảng so màu lá thì quan sát màu xanh của lá mà quyết định: (1) Khi lá có màu xanh đậm, không cần bón thêm phân đạm; (2) Khi lá có màu xanh vàng, có thể bón khoảng 2,5 kg urê /công 1.000 m2; (3) Khi lá có màu vàng xanh, có thể bón 5 kg urê/công 1.000 m2.

Đối với kali thì quan sát chóp lá và bìa lá của những lá già để bón: (1) Nếu chóp lá và bìa lá không bị cháy khô thì bón từ 3-5 kg phân muối ớt (KCl)/ công 1.000 m2; (2) Nếu chóp lá và bìa lá bị cháy khô thí bón 6-8 kg phân muối ớt (KCl)/ công 1.000 m2.

Ngoài ra giai đoạn này không được để lúa bị khô hạn (giữ nước trong ruộng từ 3-5 cm) hay nhiễm mặn. Nước đóng vai trò quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất lúa vào giai đoạn này. Thiếu nước sẽ làm số hạt trên bông bị giảm, gia tăng số lượng hạt lép và ảnh hưởng đến độ chín của hạt.

2.Tạo bộ lá đòng tốt và hoạt động hữu hiệu

Lúc cây lúa tượng đòng thì số lá còn lại chưa nở chỉ khoảng 4-5 lá, những lá này lần lượt nở trong giai đoạn làm đòng gọi là “bộ lá đòng”. Bộ lá đòng có vai trò quyết định trong việc tạo ra đường bột cho hạt lúa làm ra hạt gạo, do đó cần phải quản lý tốt bộ lá đòng nầy ở giai đoạn làm đòng như sau:

+ Thứ nhất, cần bón phân đón đòng đúng lượng như trình bày ở trên để có lá đòng to, dầy.

+ Thứ hai, quản lý, phòng trị kịp thời côn trùng và nấm bệnh tấn công phá hại bộ lá đòng để lá được nguyên vẹn.

+ Thứ ba, cung cấp Canxi, Silic cho cây để lá đòng được cứng chắc, đứng thẳng nhận được nhiều ánh nắng mặt trời, giúp cho hoạt động tạo đường bột của lá được hữu hiệu.

3. Quản lý côn trùng và nấm bệnh tấn công

Quản lý, phòng trừ sâu, bệnh hại tấn công ở bất kỳ thời điểm nào trong chu kỳ sinh trưởng và phát triển của cây lúa điều rất quan trọng. Tuy nhiên, mỗi giai đoạn sẽ có những dịch hại và mức độ gây hại khác nhau. Việc nhận biết và xác định được những dịch hại này xuất hiện vào thời điểm nào sẽ giúp bà con phòng trừ hiệu quả hơn, năng suất lúa ít bị ảnh hưởng.

Đối với nấm bệnh hai lúa, không để cho bệnh đạo ôn, đốm vằn, cháy bìa lá, sọc trong do vi khuẩn hại lá bằng cách thăm ruộng thường xuyên, phòng trị kịp thời khi bệnh mới xuất hiện để bảo vệ màu xanh của lá. Nên chọn những loại thuốc có khả năng duy trì màu xanh của bộ lá đòng đến khi lúa chín. Ngoài ra, để cho hạt tích trữ tinh bột được hữu hiệu thì cần phòng trừ tốt bệnh lem lép hạt tấn công. Có rất nhiều loại nấm bệnh (ghi nhận có 11 loài nấm hiện diện được xác định là Fusarium spp., Helminthosporium sp., Curvularia sp., Diplodina sp., Trichoconis sp., Trichothecium sp., Nigrospora sp., Cercospora sp., Tilletia sp., Pyricularia sp. và Alternaria sp. Trong đó, Fusarium spp. là nấm hiện diện phổ biến) gây ra lem lép hạt, những bệnh này sẽ phát triển mạnh khi có ẩm độ cao. Lem lép hạt làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng hạt khi thu hoạch, đồng thời cũng ảnh hưởng đến vụ sau. Do vậy, khi thấy có nhiều sương mù hay mưa đêm cần phải phun thuốc phòng ngừa vào giai đoạn trước trổ và sau trổ.

Giai đoạn đòng đến trổ có sự phát triển mạnh của côn trùng gây hại, chúng tấn công gây thiệt hại nặng nề đến năng suất. Mỗi vụ lúa, sâu cuốn lá và sâu đục thân sẽ xuất hiện 2 lứa, lứa thứ 2 xuất hiện mật độ cao ở thời kỳ lúa đứng cái làm đòng, trổ. Sâu cuốn lá gây hại trên lá đòng làm ảnh hưởng lớn đến năng suất lúa, nhất là khi kèm theo nắng mưa xen kẽ. Sâu đục thân tấn công vào cuống bông, cắt đứt sự vận chuyển dinh dưỡng vào bông lúa, dẫn đến lúa không trổ hoặc nếu trổ, bông lúa sẽ bị lép hoàn toàn. Nhện gié cũng là dịch hại quan trọng ở thời kỳ này, chúng có thể gây thất thoát đến 60% năng suất. Nhện gié gây hại trên tất cả bộ phận từ bẹ lá, gân lá, bông lúa, vỏ trấu và gié lúa gây trổ nghẹn, lép đen. Giai đoạn làm đòng đến trổ có thêm dịch hai cần lưu ý là rầy nâu. Thời kỳ này chúng thường chích hút ở cuống đòng non và thân lúa. Rầy nâu chích hút nhựa cây lúa, đồng thời gây cản trở vận chuyển nước và dinh dưỡng nuôi đòng. Ngoài ra, sâu cắn gié và bọ trĩ cũng cần được chú ý.